Biyernes, Disyembre 31, 2021

Pahabol na tula sa 2021

PAHABOL NA TULA SA 2021

aming pagbati sa pagsalubong sa Bagong Taon
sa inyo habang kaharap ang panibagong hamon
lalo na't ilang buwan na lang bago mag-eleksyon
upang magkaroon na ng pagbabago sa nasyon

isang bansang nagpapahalaga sa karapatan
at pinaiiral ay panlipunang katarungan
itatayo ang asam na makataong lipunan
kung saan bawat mamamayan ay naggagalangan

mabuhay kayo, kapamilya, kapuso, kalahi
bangayan at siraan ay di dapat manatili
kundi magkapitbisig ang magkapatid sa uri
at labanan ang dinastiya't tusong naghahari

kami'y taospusong bumabati sa inyo ngayon
pasasalamat sa mga nakasama sa layon
huling hirit na tula sa pagtatapos ng taon
ang aming handog, sa inyo, Manigong Bagong Taon!

- gregoriovbituinjr.
12.31.2021

Sa pag-uwi

SA PAG-UWI

nagkatuwaan kami sa traysikel na nasakyan
dahil sa loob ay saglit kaming naglitratuhan
ikasampu na ng gabi nang umuwing tahanan
kami ni misis mula pamamasyal at lambingan

mabuti't walang unos, di umulan buong araw
subalit pusikit na gabi'y sadyang anong ginaw
walang buwan, bagamat may bituing natatanaw
masaya ang damdamin, paligid ay di mapanglaw

may bilin sa traysikel na nilitratuhan noon
na nagsasabing "Huwag tapakan" ang bandang iyon
huwag daw ang mga paa'y itukod o ituon
upang di bumaligtad yaong nakasakay roon

simpleng paalala upang di tayo madisgrasya
mga numerong nuwebe'y tila nakangiti pa
sapatos ko't may kyutiks na daliri niya'y kita
na habang naglalambingan ay di natataranta

-gregoriovbituinjr.
12.31.2021

Bawal magyosi

BAWAL MAGYOSI

"Saan ang smoking area n'yo dito?" kanyang tanong
"Doon ho! Mga limang milya mula dito!" tugon
sa kanya ng manang, gayong magpapaputok doon
upang salubungin ang palapit na Bagong Taon

kaygandang bungad, bawal doon ang manigarilyo
kung nais mong magyosi, limang milya'y lakarin mo
tila ba environmentalist ang manang na ito
kapuri-puri rin ang komiks sa mensahe nito

paano kung may yosi'y may labintador na tangan
kunwa'y magyoyosi, paputok pala'y sisindihan
baka makadisgrasya pa't daliri'y maputukan
mabuti na lang at alisto ang matandang manang

nawa'y alagaan pa rin ang kalikasan natin
pati daliri ng mga bata'y alagaan din
pag nawalan ng daliri'y habambuhay dadalhin
ng maputukan, pagsisisi'y nasa huli man din

- gregoriovbituinjr.
12.31.2021

* litrato mula sa pahayagang tabloid na Pilipino Star Ngayon, 12.31.2021, pahina 10.

Mensahe sa payong

MENSAHE SA PAYONG

napakainit ng panahon, dama'y alinsangan
sa isang mapagpalayang pagkilos sa Diliman
nang matanaw ko ang nakapayong na mga manang
kayganda ng tatak sa payong at nilitratuhan

panawagan iyong sa aking puso'y ibinulong
nang sa rali't mainit na semento'y nakatuntong
sa tumitinding klima'y saan ba tayo hahantong
na kung di malutas, danasin ay kutya't linggatong

Araw ng Karapatang Pantao noong magrali
habang mga lider-masa'y nagbigay ng mensahe
na huwag ipanalo ang mga tusong buwitre
at buwagin na ang mga political dynasty

gayunman, mensahe sa payong ang agad nakita
ngayon, nanalasang Odette ay nararamdaman pa
ng mga tao't maraming lugar na sinalanta
anong tindi bagamat di sintindi ng Yolanda

mensahe yaon nang buhay ay di basta mapatid
upang tao'y di masadlak sa kumunoy na hatid
mahalagang mensaheng marapat nating mabatid
upang sa pusikit na gabi'y di tayo mabulid

- gregoriovbituinjr.
12.31.2021

* litratong kuha ng makatang gala sa rali noong 12.10.2021, Pandaigdigang Araw ng Karapatang Pantao
* nakatatak sa payong ay "Climate Justice Now" na nilagdaan ng APMDD (Asian People's Movement on Debt and Development)

Huwebes, Disyembre 30, 2021

Kulob

KULOB

bakit kailangan ko laging umalis ng bahay
aba'y kulob na't mainit, di makahingang tunay
sa kalunsuran, tila katawan ko'y di na sanay
sa kulob na tahanan ay sadyang di mapalagay

kaya madalas ay doon na lang ako sa opis
papasok, magtrabaho sa kompyuter, maglilinis
may tanim, mahangin, malawak, bola ma'y ihagis
mag-ingat lang, may lumilipad na yerong manipis

nais kong makapagsulat sa loob ng tahanan
habang nagninilay ng mga isyu sa lipunan
subalit kung kulob ay apektado ang isipan
ang wastong kataga'y di maapuhap sa kawalan

may bentilador man, sakit sa ulo'y di wariin
lalabas at lalabas ng bahay kahit lambingin
kaya abang kanlungan ay malimit kong lisanin
nang makasagap bahagya man ng sariwang hangin

- gregoriovbituinjr.
12.30.2021

Haka, Agos, Layag

BUKREBYU: TATLONG AKLAT NG SALIN NG MGA KWENTONG EUROPEANO

Tatlong aklat ng salin ng mga kwentong Europeano ang aking nabili nitong Disyembre. Ang una'y ang HAKA, European Speculative Fiction in Filipino na nabili ko noong Disyembre 11, 2021 sa Solidaridad Bookshop sa P. Faura St., sa Ermita, Maynila. Naisipan kong balikan ang dalawa pa upang makumpleto ang tatlong aklat ng salin. Kaya bumalik ako ng Disyembre 14, 2021 sa nasabing tindahan ng aklat upang bilhin ang AGOS, Modern European Writers in Filipino (na marahil dapat ay Modern European Writings in Filipino), at ang LAYAG, European Classics in Filipino.

Nang makita kong nasa wikang Filipino ang mga kwentong banyagang ito ay agad akong nagkainteres kaya nang magkapera'y aking binili dahil bihira lang ang mga ganitong aklat na wala sa iba pang bookstore. Kumbaga, pampanitikan na, nasa sariling wika pa. Kaya mas madali nang mauunawaan ang kwento. Magandang proyektong pangkultura ang pagsasalin.

Ang bawat aklat ay nagkakahalaga ng P250.00 bawat isa. Inilathala ng ANVIL Publishing at ng EUNIC (European Union National Institute of Culture) - Manila Cluster.

Ang HAKA, na may kabuuang 322 pahina, ay naglalaman ng labing-anim na kwento mula sa labingpitong manunulat; tiglalabing-apat na kwento naman ang AGOS, na may 232 pahina, at ang LAYAG, 216 pahina. Ang mga kwento sa HAKA ay isinalin nina Susana B. Borrero at Louise O. Lopez. Ang mga kwento sa AGOS ay isinalin ni Susana B. Borrero. Sa labing-apat na kwento sa LAYAG, labingdalawa ang isinalin ni Ellen Sicat, ang isa'y nina Ramon Guillermo at Sofia Guillermo, at ang isa pa'y ni Ramon C. Sunico.

Ang mga awtor sa HAKA ay sina Peter Schattschneider, Ian Watson, Hanus Seiner, Richard Ipsen, Joanna Sinisalo, Aliette de Bodard, Michalis Manolios, Peter Lengyel, Francesco Verso, Francesco Mantovani, Tais Teng, Stanilaw Lem, Pedro Cipriano, Zuzana Stozicka, Bojan, Ekselenski, Sofia Rhei, at Bertil Falk. Sa AGOS naman ay sina Alois Hotschnig, Veronika Santo, Eda Kriseova, Jaroslav Kaifar, Maritta Lintunen, Juli Zeh, Niviaq Korneliussen, Anthony Sheenard, Niccolo Ammaniti, Ubah Cristina Ali Farah, Wieslaw Mysliwski, Pavol Rankov at Nuria Barrios Fernandez. Habang sa LAYAG naman ay sina Stefan Sweig, Jaroslav Hasek, Emmanuel z Lesehradu, Karel Capek, Steen Steensen Blicher, Guy de Maupassant, Erich Kastner, Zsigmond Moricz, Luigi Pirandello, Henryk Sienkewicz, Janco Jessensky, Martin Kukucin, Ramon del Valle-Incian, at C.F.Ramuz.

Ang nagbigay ng Introduksyon sa HAKA ay ang Czech na si Julie Novakova, sa AGOS ay ang Pilipinong si Kristian Sendon Cordero, at sa LAYAG ay ang Czech na si Jaroslav Olsa Jr., sa salin ni Ellen Sicat. Ayon pa sa aklat, si Olsa, na siyang pumili ng mga kwento, ang kasalukuyang ambasador ng Czech Republic sa Pilipinas.

Sa LAYAG, dalawang nanalo ng Nobel Prize in Literature (hindi FOR Literature, batay sa aklat) ang nalathala ang kanilang kwento na isinalin ni Ellen Sicat. Ito'y ang Italyanong si Luigi Pirandello (1934 Nobel) at ang Polish na si Henryk Sienkewicz (1905 Nobel). Pitong beses naman naging nominado sa Nobel Prize in Literature subalit hindi nanalo kahit minsan ang Czech na si Karel Capek, na umano'y unang gumamit ng salitang robot sa literatura, ayon sa sci-fi author na si Isaac Asimov. 

Sa klase ng mga awtor na ito'y tiyak na dekalidad din ang mga akda nilang isinalin. Kaya nakakasabik basahin ang kanilang mga kwento.

Kaya minarapat kong bilhin at ibilang sa munti kong aklatan bilang mga collectors' item ang tatlong mahahalagang koleksyon ng mga kwentong ito. Upang mapayabong pa ang pagkaunawa sa ibang kultura. Upang matuto pa sa paraan ng pagkukwento nila. Upang mabigyang inspirasyon ang sariling panulat. Upang mapaunlad pa at maitaguyod ang wikang Filipino.

Kung mabibigyan ako ng pagkakataon ay nais ko ring maging bahagi sa ganitong proyektong pagsasalin at magsalin ng iba pang kwento mula sa Ingles tungo sa wikang Filipino bilang aking ambag sa pagpapayabong pa ng kultura para sa lalong pagkakaunawaan at pagkakapatiran sa daigdig. Lalo na kung may mga kwento sila tungkol sa buhay ng mga manggagawa, unyonista, at magsasaka sa kani-kanilang bansa.

HAKA, AGOS, LAYAG

sa haka ko'y naglalayag sa agos ng kawalan
yaring guniguning di madalumat ang kung saan
samutsaring kwento mula sa ibang kabihasnan
ang isinalin sa atin upang maunawaan

paano nga ba maglayag sa pag-agos ng haka
kung sakali namang walang laman yaring bituka
makakalangoy ba sakaling tumaob ang balsa
at makaahon sa mabatong alon sa umaga

nagpapatianod ang katawan sa mga agos
upang lumayo sa nakikitang kalunos-lunos
na kalagayan ng mga dalitang pawang kapos
sa pag-irog ng mahal na bayang naghihikahos

matapos ko pa kaya ang mahabang paglalayag
kung sa pagragasa ng alon ay napapapitlag
mga salita'y isinalin upang magpahayag
sa pagbubukangliwayway ay matanaw ang sinag

- gregoriovbituinjr.
12.29.2021

Miyerkules, Disyembre 29, 2021

Panawagan

PANAWAGAN

napadaan lang ako noon sa U.P. Diliman
nang makita yaong nakasulat na panawagan
"Contractual, Gawing Regular", aba'y marapat naman
lalo na't islogang makatao't makatarungan

panawagan nilang ito'y sadyang napapanahon
anuman ang kanilang unyon o organisasyon
kabaong sa manggagawa ang kontraktwalisasyon
kapitalistang pandaraya ang iskemang iyon

kaya nag-selfie ako sa islogang nakasulat
bilang pakikiisa sa manggagawa, sa lahat
ng nakikibaka, lalo sa mga nagsasalat
sa mga obrero'y taas-noong pasasalamat

O, mga manggagawang kontraktwal, magkapitbisig
manggagawang regular ay kakampi ninyo't kabig 
kayong iisang uri'y magturingang magkapatid
iskemang kontraktwalisasyon nga'y dapat mapatid

- gregoriovbituinjr.
12.29.2021

Anibersaryo



ANIBERSARYO

kaunti lang kami sa tanggapan ng mga dukha
nang anibersaryo'y ipinagdiwang ng dalita
iba'y sa zoom online nagbigay ng pananalita
maraming di nakadalo nang tamaan ng sigwa

bagamat kaunti ang nagsama-samang nagdiwang
subalit diwa nito sa bawat isa'y may puwang
habang patuloy sa nasang makataong lipunan
upang bawat isa sa lipunan ay makinabang

sa kakaunting handa bawat isa'y salu-salo
nag-awitan, nagtugtugan, nagsayawan, nagkwento
nagpahayag ang mga lider ng dukha't obrero
pinataas ang moral, pinalapot ang prinsipyo

taas-kamaong pagbati sa lahat ng kasama
habang nagpapatuloy ang ating pakikibaka
para sa pangarap na mapagpalayang sistema
kung saan umiiral ang panlipunang hustisya

- gregoriovbituinjr.
12.29.2021

* Ang litrato'y kuha noong Disyembre 18, 2021 sa ika-35 anibersaryo ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML) sa tanggapan nito sa Lungsod ng Pasig

Huwebes, Disyembre 23, 2021

Ang bagyong Odette at ang Climate Change

ANG BAGYONG ODETTE AT ANG CLIMATE CHANGE
Saliksik, sanaysay at tula ni Gregorio V. Bituin Jr.

Katatapos lang nitong Disyembre ang COP 26 sa Glasgow, Poland kung saan pinag-usapan kung paano lulutasin ang epekto ng climate change o nagbabagong klima sa buong daigdig. Iyon ang ika-26 na pagpupulong ng Conference of Parties on Climate Change na nilalahukan ng mga pamahalaan ng iba't ibang bansa. Pinag-usapan kung paano mapapababa ang epekto sa atin ng nagbabagong klima.

At ngayon naman, rumagasa ang bagyong Odette (may international name na typhoon Rai) na ikinasalanta ng maraming lugar sa Kabisayaan. Isa ba itong epekto muli ng nagbabagong klima?

Ayon sa NDRRMC Situational Report No. 4 for Typhoon ODETTE (2021) noong Disyembre 18, 2021, ang sumusunod na lugar ang sinalanta ng nasabing bagyo:

Typhoon “ODETTE” Landfalls:
1:30 PM, 16 December 2021 in Siargao Island, Surigao del Norte
3:10 PM, 16 December 2021 in Cagdianao, Dinagat Islands
4:50 PM, 16 December 2021 in Liloan, Southern Leyte
5:40 PM, 16 December 2021 in Padre Burgos, Southern Leyte
6:30 PM, 16 December 2021 in Pres Carlos Garcia, Bohol
7:30 PM, 16 December 2021 in Bien Unido, Bohol
10:00 PM, 16 December 2021 in Carcar, Cebu
12:00 AM, 17 December 2021 in La Libertad, Negros Oriental
5:00 PM: 17 December 2021 in Roxas, Palawan.

Ayon pa sa NDRRMC, umabot sa 156 ang mga namatay dulot ng bagyong Odette.

Dahil sa nangyaring ito ay muling nabuhay ang panawagang Climate Justice, na madalas isigaw ng maraming aktibistang grupong makakalikasan subalit halos di naman pinakikinggan ng pamahalaan. Ayon kay Yeb Saño, Executive Director ng Greenpeace Southeast Asia: “We stand with our fellow filipinos in Negros, Leyte, Cebu, Bohol, Surigao, and all areas affected by Typhoon Odette. Even with warnings in place, the intensity and the damage brought by this typhoon was unprecedented."

"The disaster brought up our collective trauma from previous typhoons such as Sendong and Yolanda, and reminded us that these extreme weather events are now a norm as the climate crisis worsens every year."

"As we seek immediate recovery for our fellow citizens in the aftermath of Odette, we demand that our institutions see this as another wake-up call — and this time, they have to take it seriously. These typhoons will get worse, more unpredictable, and more destructive should they remain merely reactionary to the climate crisis. Support the call for the declaration of a national climate emergency. Demand climate justice, now.”

Ito naman ang panawagan ng grupong Philippine Movement for Climate Justice (PMCJ): "Now more than ever, in solidarity with the victims of Typhoon Odette, PMCJ demands that the government immediately release the calamity  and discretionary funds for the immediate relief and recovery work specifically in severely devastated areas and not wait for loans and foreign aid to trickle in."

Maraming nagugutom. Walang tubig. Walang kuryente. Maraming nasirang bahay. Maraming tumigil sa trabaho. Apektado ang buhay ng mga nasalanta. Mayaman man o mahirap, lahat ay tinamaan ng unos. Humigit-kumulang dalawang milyong katao ang apektado. Ayon sa Department of Social Welfare and Development (DSWD), "A total of 452,307 families or 1,805,005 persons were affected by Typhoon “ODETTE” in 3,286 Barangays in Regions V, VI, VII, VIII, IX, X, XI, MIMAROPA, and Caraga."

Samutsaring grupo ang nagsasagawa ng tulong para sa milyon-milyong apektado ng bagyong Odette. Subalit hindi sapat ang ayudang pagkain kundi ang panawagang Climate Justice. Ibig sabihin, dapat matugunan ang suliranin sa nagbabagong klima, tulad ng madalas pag-usapan sa mga pulong ng COP taun-taon. Subalit sana'y hindi lang hanggang laway kundi tumugon talaga ang mga bansa sa pagbabawas ng kanilang emisyon upang matugunan at malutas ang patuloy na pag-iinit ng mundo dulot ng pagsusunog ng mga fossil fuel at mga plangtang coal.

Nag-uusap-usap ang mga pamahalaan, subalit kung hindi nila ito malutas sa itaas, dapat ay makatulong din tayong nasa ibaba upang hindi mahuli ang lahat. Tulad ng pagpapaunawa sa mga manggagawa't maralita ng kahalagahan ng usaping ito para sa kinabukasan ng higit na nakararami.

ANG BAGYONG ODETTE

tumitindi ang bawat agam-agam na dinulot
ng nanalantang unos na sumakbibi ng takot
sa mga nawalan ng bahay at buhay, kaylungkot
animo bawat sikdo niring hininga'y bantulot

di ko man nakita'y tinuran ng mga balita
ang kalunos-lunos na dulot ng unos sa bansa
ah, ilang tahanan at minamahal ang nawala
dahil sa nagbabagong klima't nanalasang sigwa

di maiwasang climate change ay muling pag-usapan
parang Ondoy na nagpalubog sa Kamaynilaan 
parang Yolandang pumaslang ng libong kababayan
ngayon, Odette na nanalasa sa Kabisayaan

ano't kaytindi ng epekto ng climate change doon
na nagdulot ng pangamba sa kabataan ngayon
ano na kayang kinabukasan sila mayroon
kung di kikilos ang kasalukuyang henerasyon

sa nangyaring bagyong Odette ay lalong pag-igihin
ang daigdigang usapan sa pangklimang usapin
upang kinabukasan ng daigdig ay ayusin
upang di maglubugan ang mga isla sa atin

tumitindi ang pag-init, lumalala ang klima
habang plantang coal at fossil fuel ay patuloy pa
halina't tulungan natin ang mga nasalanta
habang sigaw nati'y Climate Justice para sa masa

Mga Pinaghalawan:
https://reliefweb.int/report/philippines/ndrrmc-situational-report-no-4-typhoon-odette-2021-december-18-2021-0800-am
https://ourdailynewsonline.com/2021/12/19/greenpeace-odetteph-another-wake-up-call-to-address-climate-crisis/
https://www.facebook.com/ClimateJusticePH/
https://ourdailynewsonline.com/2021/12/20/gutom-na-po-surigao-city-survivors-call-for-relief-in-odette-aftermath/
https://cnnphilippines.com/news/2021/12/21/NDRRMC-death-toll-Odette-156.html
https://reliefweb.int/report/philippines/dswd-dromic-report-11-typhoon-odette-20-december-2021-6am

Miyerkules, Disyembre 22, 2021

Aklat ng saribuhay

BUKREBYU: ANG REGALONG AKLAT NG MAKATANG GLEN SALES

Nakasama ko nang minsan sa pagtitipon ng mga makata sa Luneta si Glen Sales, isang guro at makata mula sa lalawigan ng Quezon, sa isang aktibidad ng grupong KAUSAP, kasama ang nagtayo nitong si Joel Costa Malabanan, na guro naman sa pamantasan. Hanggang sa nila-like niya ang mga tula ko sa pesbuk at nila-like ko rin ang kanyang mga tula.

Nitong nakaraan lamang ang pinadalhan niya ako ng librong "Biodiversity in the Philippines" ni Almira Astudillo Gilles, na nasa 56 na pahina. Makulay ang mga nilalaman at hinggil sa kalikasan. Alam daw niyang interes ko ang isyung pangkalikasan kaya niya iyon ibinigay sa akin. Natanggap ko nitong Disyembre 20, araw ng Lunes. Dahil dito'y taospusong pasasalamat ang aking ipinaabot. Agad kong binuklat at binasa ang mga nilalaman.

Ang nasabing aklat ay batayang aralin hinggil sa kalikasan at kagandahan ng ating saribuhay o bayodibersidad. At sa pambungad pa lang ay nagsabi pang kung nais nating makatulong sa kalikasan ay kontakin ang labimpitong grupong kanilang inilatag. Ibig sabihin, maraming sumusuporta sa aklat na ito.

Tinalakay sa unang bahagi ang maraming datos hinggil sa simula ng daigdig batay sa pananaliksik sa kasaysayan, mula pa noong 4.65 bilyong taon na ang nakararaan, kung paano uminog ang enerhiya batay sa pagsusuri ng mga aghamanon o siyentipiko. Nariyan din ang color classification batay sa Tree of Life, pati na ang diversity at endemismo sa ating bansa.

Nariyan ang mga paksa hinggil sa mga sumusunod: Plants, Vertebrates: Birds, Mammals, Reptiles, Fish, Invertebrates: Echinoderms, Corals, Jellyfish, Anemones, Worms and Leeches, Insects, Arachnids, and Crustaceans.

Pinagtuunan ng pansin ang Birth of an Archipelago, Geology Rocks,  Habitats, Coral Reefs and Oceans, Biodiversity Hotspots, Threat to Biodiversity, Overdevelopment. Mayroon palang 110 ethnic groups o grupong katutubo sa Pilipinas, na ayon sa aklat ay nasa sampung porsyento ng populasyon.

Maraming mga payo, tulad ng sampung nakasaad sa "A drugstore in your backyard", at mga halimbawa ng Conservation Efforts. Sa nangyayari sa ating kapaligiran, matutunghayan sa paksang "What you can do" ang mga maaari nating magawa bilang indibidwal, kundi man grupo. Sa pahinang "So you want to be a scientist", nag-anyaya sila kung ano ang maaari nating pag-aralan o basahin upang higit pa nating maunawaan ang ating daigdig, nang sa gayon ay maprotektahan pa ito, tulad ng Astronomy, Biology, Chemistry, Earth Science or Geoscience, Physics, Atmospheric Science, at Material Science.

Iniiwan sa atin ng aklat ang isang quotation mula sa kilalang manunulat ng science fiction na si Isaac Asimov: The most exciting phrase to hear in science, the one that heralds the most discoveries, is not "Eureka!" (I found it!) but  "That's Funny!"

ANG AKLAT NG SARIBUHAY

pasalamat sa kaibigang makatang Glen Sales
dahil sa bigay na aklat, napukaw ang interes
upang saliksikin pang malalim at magkahugis
ang samutsaring kaalamang sa diwa'y nagkabigkis

biglang nagising ang interes sa librong binigay
hinggil sa paksang biodiversity (saribuhay)
sa mundo'y nagkaroon muli ng magandang pakay
habang mga paksa'y binabasa't napagninilay

iba't ibang katanungan ang sa diwa'y umusbong
lalo't sa nagbabagong klima'y paano susuong
na sa bahang dulot ng bagyo'y paano lulusong
sa pag-unawa sa agham ay paano susulong

sa Glasgow, katatapos ng pulong ng mga bansa
pinag-usapan ang klima't anong dapat magawa
at sa tangan kong libro'y muli kong sinasariwa
yaong mga pinagdaanang samutsaring sigwa

halina't magpatuloy sagipin ang kalikasan
ang kapaligiran at lipunan ay pag-aralan
halina't lumahok sa pagkilos at manindigan
para sa kinabukasan ng ating daigdigan

- gregoriovbituinjr.
12.22.2021

Linggo, Disyembre 12, 2021

Kwentong agham

Dalawang aklat ng science fiction

Nabili ko ang librong The Caves of Steal ni Isaac Asimov sa BookEnds sa Baguio City noong Nobyembre 12, 2021, na may 270 pages, P120.00. Nabili ko naman ang HAKA: European Speculative Fiction in Filipino sa Solidaridad Bookshop nitong Disyembre 11, 2021, sa halagang P250.00, 322 pages. Aba'y nasa sariling wikà ang HAKA, 16 na science fiction mula sa 16 na bansa sa Europa, na isinalin sa wikang Filipino. Hanep talaga!

Inspirasyon ang mga science fiction books na ito upang ganahan ako muling magbasa at magsulat ng maikling kwento, lalo sa panahong nananamlay ang aking panulat.

MGA KWENTONG AGHAM

aba'y anong sarap kong ninamnam
yaong samutsaring kwentong agham
di man dalumat ang inaasam
ngunit pagbabasa'y anong inam

mula sa diwa ko't niloloob
ay kung anu-anong nakasukob
kaya sa pagbabasa'y sumubsob
sa akda ni Isaac Asimov

isa pang kahanga-hangang libro'y
samutsaring akdang Europeano
labing-anim na maikling kwento'y
sinalin sa wikang Filipino

maikling kwentong ibig akdain
tulad ng tirintas ng bituin
tulad ng ibon sa papawirin
puso't diwa'y maging malikhain

- gregoriovbituinjr.
12.12.2021

Minimum na pamasahe


MINIMUM NA PAMASAHE

Disyembre 11, 2021, Sabado, nalitratuhan ko ang paskil ng pamasahe sa dalawang magkaibang dyip. Umaga, pagsakay ng biyaheng San Andres-Faura, P9 ang minimum na pamasahe. Wala ang kasama nang pinuntahan dahil nasunugan. Umalis daw. Kaya nagtungo na lang sa Solidaridad Bookshop sa Faura, bumili ng inaabangang aklat, ang Balatik, bago nagtungo ng opis sa Pasig. Gabi, pagsakay ng dyip na biyaheng Pasig palengke - Crossing, P10 na ang minimum na pamasahe.

Magkaibang minimum na pamasahe sa dyip
Piso mang diperensya sa bulsa'y halukipkip
Sa biyaheng samutsari'y aking nalilirip
Nakunan ng litrato ang sa mata'y nahagip

Mahal na pamasahe'y tila nakabibigti
Lalo't butas na ang bulsa'y di pa mapakali
Buti kung sa swelduhang trabaho'y laging busy
Pa'no kung walang sweldo, kulang ang pamasahe

Heto, kumikilos pa rin kahit walang sahod
Aba'y maglakad na lang kahit saan umabot
Hanggang marating ang lugar at makapaglingkod
Sa kapwa maralitang ang buhay ay hilahod

Pamasahe'y tumaas, pati presyo ng bigas
Dapat may pambigas, di lang pag-ibig na wagas
Habang pinapangarap ang lipunang parehas
Sa pakikibakang ito'y di tayo aatras

- gregoriovbituinjr.
12.12.2021

Miyerkules, Disyembre 8, 2021

Yero

YERO

habang nagninilay ay biglang umihip ang hangin
anong lakas, isang yero ang patungo sa akin
agad akong kumilos at baka ako'y abutin
buti't nakailag kundi sugat ang tatamuhin

maaliwalas naman ang langit, wala ring bagyo
subalit bakit sa akin ay may patungong yero
nanggaling iyon sa labas, yero kaya'y kanino
may badya bang delubyo, aba'y muntikan na ako

ako'y nahiga sa papag, sa langit tumingala
bughaw ang panginorin at puno ng talinghaga
katatapos lang ng pulong ng mga maralita
nang umihip ng malakas, akala ko'y may sigwa

buti't di sumugat sa akin ang yerong matalas
ano kayang pahiwatig ng ganitong namalas
ito kaya'y banta o paalaala sa bukas
na dapat mag-ingat lalo't hangin ay lumalakas

- gregoriovbituinjr.
12.08.2021

Miyerkules, Disyembre 1, 2021

Dalawang aklat

THE STORY AND ITS WRITER
An Introduction to Short Fiction

Nauna kong nabili ang Compact Sixth Edition nito noong Mayo 9, 2019, sa Book Sale, sa gilid ng Shopwise sa Cubao, sa halagang P265.00, na umaabot ng 1060 pahina.

Dalawa't kalahating taon ang lumipas, nabili ko naman ang mas makapal na Fifth Edition nito noong Nobyembre 12, 2021 sa BookEnds BookShop sa Lungsod ng Baguio, sa halagang P250.00, nasa 1748 pahina. 

Di ko akalaing mabili ang parehong aklat na magkaiba ng edisyon. Gayunman, salamat at magkaiba pa rin silang aklat. Kundi'y doble-doble ang nabili ko. Pawang mahalagang collector's item at magandang pag-aralan ng tulad kong nais pang matuto sa pagsulat ng maikling kwento.

dalawang aklat hinggil sa kwento at manunulat
mga collector's item na dama ko'y mapagmulat
na maraming matututunan pag ito'y nabuklat
kayganda, "The Story and Its Writer" ang pamagat

kahanga-hanga ang The Necklace ni Guy de Maupassant
kaya ayokong magkaroon ng anumang utang
si Edgar Allan Poe, makata rin sa kahusayan
Nicolai Gogol, Joyce Carol Oates, Ann Beattie, Amy Tan

may kwento ang dakilang Gabriel Garcia Marquez
na ginawaran ng Nobel Prize sa akdang makinis
si Joseph Conrad, may matinding kwentong Heart of Darkness
may End of the Duel ang makatang Jorge Luis Borges

pangalang Anton Chekhov, John Steinbeck, Octavio Paz,
Leo Tolstoy, William Faulkner, sa kwento'y makakatas
kung paano magsulat ang mga nasabing pantas
tulad din ng Agos sa Disyerto'y kaygandang danas

- gregoriovbituinjr.
12.01.2021

Huwebes, Nobyembre 25, 2021

Samutsari

SAMUTSARI

namumutawi pa rin sa labi'y masalimuot
na katagang sa kaibuturan ko'y nagdudulot
ng samutsaring alalahanin at mga gusot
na dapat malutas, katanungang dapat masagot

kayhirap ng nag-aalala, kalabaw at baka
baka dumating ang unos, sabi ng magsasaka
baka dapat munang umuwi, maghanda-handa na
baka di na madalumat ang daratal na klima

isinilid ang sinampay, damit ay patong-patong
namitas ng mga gulay, nanguha ng balatong
pinagsisikapan ang bawat taludtod at saknong
upang di danasin ang anumang kutya't linggatong

paano ba kakathain ang dalit ng dalitâ
kung naunang kathain ang tanaga ng katagâ
paano nakatha ang talambuhay ng makatâ
kundi ang tala ng buhay ay naroon sa kathâ

- gregoriovbituinjr.
11.25.2021

Miyerkules, Nobyembre 24, 2021

Salamisim

SALAMISIM

napatingala muli sa langit
walang buwan, di bughaw, pusikit
wala rin ang bituing marikit
habang nadarama'y anong init

nahan ang sundang mula sa buwan
at ang buwang ay huwag mong sundan
kaysarap ng manggang manibalang
habang binabagtas yaong ilang

habang di pa rin natin malimot
ang naraanang lungsod at gusot
naglulutangan pa rin sa laot
ang plastik at upos, O, kaylungkot

sala-sala sa mga basura
tila baraha, binabalasa
nagbabaga na rin pati klima
at lumulubog ang mga isla

ibukod ang mga nabubulok
sa mga basurang di mabulok
ibasura ang sistemang bulok
at ilagay ang dukha sa tuktok

- gregoriovbituinjr.
11.24.2021

Martes, Nobyembre 23, 2021

Antok

ANTOK

dumidila ang antok sa talukap niring mata
ngunit niyayakag akong muli ng sintang musa
upang maglimayon, maglakad-lakad sa kalsada
sa ilalim ng buwan at siya'y hinaharana

anong sarap damhin ng pag-ibig na nasa rurok
habang matamis ang kwentuhang aking natatarok
subalit di ko na kaya ang nagbabantang antok
habang balat ko'y pinapapak na ng munting lamok

ah, sa guniguni ang musa'y aking nakatagpo
at muli kaming nagniig, sa kanya'y narahuyo
mabuti't nariyan siyang kaiba ang pagsuyo
na sa pagdatal ng Haring Araw ay naglalaho

panay pa rin ang aking paghihikab, antok na nga
at maglalatag na ng banig upang humilata
hanging amihan ay umihip, dumampi sa mukha
tandang sa guniguni na lang hahabi ng tula

- gregoriovbituinjr.
11.23.2021

Lunes, Nobyembre 22, 2021

Pag-idlip

PAG-IDLIP

narinig kong tila may alingasngas sa karimlan
kaya sa oras na iyon ay naalimpungatan
anong klaseng nilalang ang mga nagtatawanan
mga malignong lasing, mga sugapa sa daan

at bumalik ako sa pag-idlip dahil sa antok
nakaririndi pala ang kanilang mga sinok
maya-maya pa'y may narinig akong mga putok
sila ba ang namaril o sila ang nangalugmok

di ko kaya ang antok at muli akong umidlip
sa labasan ay di ko na nakuha pang sumilip
o baka naman ito'y isa ko lang panaginip
gigising na lang bukas baka balita'y mahagip

at ang musa ng panitik sa akin ay dumalaw
naroroon lang siya sa gilid ng balintataw
animo siya'y nasa ulap nang aking matanaw
may bata sa kanyang kandungan at pumapalahaw

- gregoriovbituinjr.
11.22.2021

Linggo, Nobyembre 21, 2021

Init

INIT

sa init ng lungsod ay nabigla ang katawan ko
nang mula sa probinsyang malamig, lumuwas dito
para bang napapaso ang buo kong pagkatao
animo'y kay-init na pagtanggap sa akin ito

sa loob ng bahay, may bentilador man, wala rin
mainit man ang panahon, ulo'y di mainitin
mas maigi pa ngang nasa labas pagkat mahangin
pulos usok nga lang ng sasakyan ang lalanghapin

ibang-iba ang init, tagos sa kaibuturan
animo'y sumasagad sa buto't mga kalamnan
nanggaling kasi sa lamig kaya nababaguhan
tumagal-tagal pa'y masasanay din ang katawan

o baka nadarama na'y matinding global warming
katatapos lang ng COP, ano itong dumarating
marapat lang tugunan ang Climate Justice na hiling
nitong taumbayan upang daigdig ay gumaling

- gregoriovbituinjr.
11.21.2021

Sabado, Nobyembre 20, 2021

Kapit

KAPIT

kapitbisig, kapitpuso, kapitdiwa, kapit lang
sa pagkilos para sa bayan ay huwag magkulang
kapamilya, kapatid, kauri'y ipagsanggalang
sa mga kapit tuko sa pwesto'y huwag palinlang

maraming kapit sa patalim upang makaraos
upang sa gatas ng sintang anak ay may panggastos
upang kahirapan ay bakasakaling matapos
umaasang di na sila mabuhay nang hikahos

ang kapitalismo'y sistemang mapagsamantala
sa tao't sa kalikasan, baguhin ang sistema
pinopondohan ang mapanira sa mundo't klima
tulad ng plastik, fossil fuel, coal plants, at kapara

kumapit sa wasto, iwaksi ang anumang mali
kumapit sa pag-asa, prinsipyong tangan at mithi
kapit lang, mga kapuso, kapatid, at kauri
magkapitbisig tayo't itaboy ang mga imbi

sa tagdan ng hagdanan ay maaaring kumapit
kung ayaw mahulog, matumba, o kaya'y mabingit
basta kumapit sa pag-asa, huwag palalait
sa sinuman, mahalaga pag-asa'y laging bitbit

kapit lang, huwag patangay sa problemang nariyan
kundi asahang iyan ay mareresolba naman
kongkretong pagsusuri sa kongkretong kalagayan
at maaapuhap din ang ganap na kalutasan

- gregoriovbituinjr.
11.20.2021

Biyernes, Nobyembre 19, 2021

Pitong tableta sa umaga

PITONG TABLETA SA UMAGA

O, anong bigat ng pag-inom ng mga tableta
pito agad umagang-umaga, mabigat, di ba
apat munang tableta para sa tuberculosis
dalawa namang tableta para sa diabetes

anim muna kalahating oras bago almusal
at isa pa habang kumakain na ng almusal
ikapito ng umaga'y susubo ng tableta
upang maagapan ang sakit at magpalakas pa

kaya di maaaring gumising ng alas-otso
upang masunod ang rotinaryo kong ikapito
ng umaga, alas-siyete y medya ang kain
mga bitamina'y sa tanghali na iinumin

lalo't pitong tableta sa umaga'y anong tindi
tila lalamunan ko'y nasasakal, binibigti
marahan ang pag-inom, sa una'y nabigla kasi
habang maraming tubig yaong lalagukin dini

noon nga'y wala pa akong ganoong rotinaryo
kakain lang anumang oras pag nagutom ako
ngunit dahil sa sakit, kumaing tama sa oras
sa loob ng anim na buwan, inumin ang lunas

- gregoriovbituinjr.
11.19.2021

Huwebes, Nobyembre 18, 2021

Panulat

PANULAT

tulad ng puno sa gubat na matamis ang prutas
patuloy itong panulat sa nalalabing oras
kahit yaring pluma'y sibakin pa ng mararahas
ipapakitang pagtangan sa prinsipyo'y parehas

akala sa kawalan ay laging nakatunganga
madalas mang magnilay, patuloy ang pagsagupa
balitaktakan ng ideya, pagharap sa sigwa
nakikipaggitgitan ngunit di natutulala

tinatanim ko'y tamis-anghang na buti ang dulot
habang sinusunog ang damo ng pakla at poot
upang magbunga ng talagang masarap na pulot
na maaaring lunas sa nararanasang gusot

di ko papayagang pluma ko'y kanilang bakliin
at mga tanim kong puno'y basta na lang tigpasin
taludtod at saknong ay di hahayaang sibakin
makata'y matatag habang pluma'y patatatagin

namamasdan ng makata ang dukhang naghihirap
pati pagsasamantala't pang-aaping naganap
nais niyang akdain ang pag-ibig at paglingap
at isatitik yaong lipunan nilang pangarap

- gregoriovbituinjr.
11.18.2021

litrato mula sa google

Ka Heber


KA HEBER

isa si Heber sa inidolo ko nang bata pa
dahil may ibig sabihin ang bawat niyang kanta
mga awiting nagmulat sa aking mga mata
upang maunawa't manindigan para sa masa

Nena, Babae, Dukha, Tumindig Ka, anong galing
Payag Ka Ba, Lerry, Istambay, Kung Walang Pag-ibig
Karaniwang Tao, Almusal, Inutil na Gising
Tayo'y Mga Pinoy, ilang sikat niyang awitin

sa Banyuhay ni Heber, taospusong pagpupugay
liriko ng mga awitin ay napagninilay
makadaupang palad siya'y karanasang tunay
at nakahuntahan pa si Heber sa kanyang bahay

sa inilunsad niyang Paskong Tuyo'y nakadalo
ng ilang beses, may tulaan at mini-konsyerto
sa kanyang tahanan at pinatula niya ako
si Mike Hanopol ang isa sa bumisita rito

nakadalo rin kasama ang ibang manunulat
nang magtalakay siya sa sining niya't panulat
binigyan ko siya ng ilan kong inakdang aklat
ako'y binigyan ng album niyang kanta'y pangmulat

mabuhay ka, Ka Heber, salamat sa iyong awit
pamana mo sa bayan ay liwanag sa pusikit
na karimlang ang karapatan ay dapat igiit
laban sa bulok na sistemang sadyang anong lupit

- gregoriovbituinjr.
11.18.2021

Miyerkules, Nobyembre 17, 2021

Hapi 80th Bday, Dad

HAPI 80TH BDAY, DAD

Dad, maligaya pong ikawalumpung kaarawan
nawa'y gumaling po kayo sa inyong karamdaman
tumagal pa ang buhay, gumanda ang kalusugan
kami naman po'y nasa maayos na kalagayan

kayo'y ehemplong amang gabay sa aming paglaki
upang kinabukasan ay talagang mapaigi
pangaral, pangarap, pangako, payo'y mabubuti
kayo'y dakilang tatay na dapat ipagmalaki

iwing buhay ninyo'y naabot ang walong dekada
maluwalhating narating ang edad na otsenta
sana kayo'y gumaling sa sakit na iniinda
nawa disgrasya'y maiwasan, kamtin ay biyaya

maraming salamat, Dad, taospusong pagpupugay
kayo po ni Mommy ang dakila naming patnubay
at mabuting gabay sa bawat naming paglalakbay
muli, pasasalamat po, Dad, mabuhay! mabuhay!

- gregoriovbituinjr.
11.17.2021

* kuha ang litrato sa UP Manila, Setyembre 13, 2007, sa launching ng aking librong Macario Sakay, Bayani, na nilathala ng Kamalaysayan (Kaisahan ng Kamalayan sa Kasaysayan), nakatayo si Dad sa likod, katabi ng kapatid kong babae, nasa harapan ang dalawang propesor, ako ang nasa gitna

Paalala sa upuan

PAALALA SA UPUAN

sa terminal ng bus ay may paalala sa silya:
"Do not sit here. Let's practice physical distancing pala
nakadisenyo sa sticker, agad mababasa
ng sinuman, puwera na lang kung aanga-anga

sapagkat mahalaga pa rin ang social distancing
o isa o dalawang metrong physical distancing
dahil sa salot na pandemyang nagaganap pa rin
na di dapat balewalain ninuman sa atin

habang kami'y naghihintay na makasakay ng bus
magkahalong tuwa't lungkot ang nadaramang lubos
kaytinding sadyâ ng pandemyang sa atin umulos
na madalas itanong ay kailan matatapos

paluwas na kami ni misis tungong kalunsuran
patuloy ang social distancing dahil kailangan
at panibagong hamon ang kinakaharap naman
sa pagdatal muli sa lungsod na pinanggalingan

- gregoriovbituinjr.
11.16.2021, gabi

Martes, Nobyembre 16, 2021

Paluwas

PALUWAS

paluwas na kami ni misis, paluwas na kami
pakiramdam ay di maapuhap, walang masabi
inihahanda kong mabuti ang aking sarili
upang nabinbing tungkulin ay magawang maigi

nais kong gampanang husay ang naiwang trabaho
bilang opisyal sa samahan ng dukha't obrero
ako na'y makauuwi sa  pinanggalingan ko
habang ninanamnam ang mga karanasan dito

sana, walang anumang balakid mamayang gabi
sana'y tuloy na tuloy na ang aming pagbiyahe
sana, lumakas na ako sa sakit na sakbibi
sana, pulos sana, habang ngayon ay nagmumuni

sintigas man ng kamao yaring paninindigan
di maninimdim ang katulad kong para sa bayan
at hahataw muli't pasisiglahin ang katawan
lalo't daratal sa pinanggalingang kalunsuran

- gregoriovbituinjr.
11.16.2021

Tiket sa CR

TIKET SA CR

Biyernes, sa ospital, may binigay ng umaga
subalit hapon ko pa makukuha ang resulta
kaya sa pamilihang bayan muna'y nagmeryenda
hanggang nakaramdam kaya nagtungo sa kubeta

limang piso ang jingle, pag nagbawas, sampung piso
mabuti na rin, malinis naman ang C.R. dito
kayhaba pa ng oras upang resulta'y kunin ko
kaya tumambay muna kung saan, nagutom ako

inabutan ng tanghali, nananghalian na rin
sa ikalawang palapag ng palengke kumain
ah, sa hapon pa sa ospital resulta'y kukunin
habang naghihintay, sa C.R. muna'y bumalik din

sa jingle na'y nakasampung piso, dalawang beses
patunay riyan ang binayarang dalawang pases
mahirap naman kasing ang pantog mo'y tinitiis
sa C.R. nga'y jumingle, habang ako'y nagpapawis

- gregoriovbituinjr.
11.16.2021

Bawal

BAWAL

bawal ang paggamit ng plastic bag at styrofoam
sa isang lungsod ay talagang ordinansa roon
sa ating mamamayan ay isang malaking hamon
kung paano natin aayawang gamitin iyon

huwag gumamit ng plastic bag sa pamimili mo
halimbawa'y bayong o nabubulok gaya nito
huwag gumamit ng styrofoam sa pagkain mo
dahil microplastic ang mapapaloob sa iyo

para sa kalikasan ang nasabing ordinansa
dahil labis na ang gamit na nagiging basura
di nabubulok, babara sa kanal, at iba pa
na epekto'y malaki sa kalikasan at masa

ang karagatan nga'y tadtad na ng upos at plastik
kakainin mo'y isdang kumain ng microplastic
baka tayo magkasakit at talagang hihibik
mabuti't sa problemang ito'y mayroong umimik

ang ordinansang iyon ay paalalang matalim
upang sa mga basurang iyon ay di manimdim
upang ilog, sapa't karagatan ay di mangitim
na dapat kalikasan ay alagaang taimtim

- gregoriovbituinjr.
11.16.2021

Lunes, Nobyembre 15, 2021

Magbasa-basa

MAGBASA-BASA

minsan sa kisame'y nadadatnang nakatingala
pinanonood ang mga gagambang nagsagupa
habang sa suot kapayatan ko'y nahahalata
anuman ang mangyari, dapat tayong laging handa

kaya ngayon ay nagbabasa ng maikling kwento
na balang araw ay maging kwentista ring totoo
bilang preparasyon sa nobelang kakathain ko
at masulat ang dula't dagling nasa aking noo

maaaring simulan sa makatarungang hari
nang papugutan ng ulo ang malibog na pari
may isang magsasakang ginawa'y kapuri-puri
habang nag-alsa ang manggagawa laban sa imbi

kaya magbasa-basa ng mga kwentong may kwenta
may iyakan, may labanan, may inis, may patawa
aralin ang bawat estilo ng mga kwentista
magkwento ka't pag-alabin ang damdamin ng masa

- gregoriovbituinjr.
11.15.2021

Resulta

RESULTA

noong Biyernes nang magpunta ako ng umaga
isinumite ang maliit na boteng may plema
upang suriin ito ng mga espesyalista
noong hapon ding iyon ko nakuha ang resulta

madaling araw gumising at maagang umalis
pagkasumite'y ilang oras naghintay ng release
ng resulta dahil nagka-T.B.'t may diabetes
gamutan pang anim-na-buwan ang ipagtitiis

kung di pa luluwas, aba'y di pa magpapa-check up
kung di nagka-covid, di maiisip magpa-check up
tila kalusugan ay nababalewalang ganap
may sakit na'y di pa alam, kaya di nalilingap

nang makuha ang resulta'y agad pinabasa ko
sa doktor, iyon nga, matagal na gamutan ito
sabi niya, mabuti't naagapan ngang totoo
dahil kung tumagal pa'y baka mahirapang todo

- gregoriovbituinjr.
11.15.2021

Esensya ng buhay

ESENSYA NG BUHAY

di mahalaga sa akin ang ginto man o pera
kundi esensya ng buhay, bakit nabubuhay pa
iyon ang mahalaga sa pag-iral ko tuwina
hirap man ay patuloy sa paglilingkod sa masa

ayokong maghanap ng pera sa buong panahon
na di mo na namalayang tumanda kang ganoon
na magbayad ng utang ang nasa isip maghapon
nabubuhay lang upang magbayad ng utang doon

iyon ba ang esensya ng buhay? di mo matiyak?
na kaya ka nabuhay upang dumaan sa lubak?
na dinaranas mo ngayon ay gumapang sa lusak?
dahil sa sistemang bulok, kayraming hinahamak

minsan, bato sa lansangan ay sinisipa-sipa
tila baga wala silang kabuluhan sa madla
kung bato'y titipunin, mga graba silang sadya
at sila'y sangkap sa mga gusaling magagawa

natagpuan ko na kung saan ako nababagay
sa parlamento ng lansangan nga'y magpakahusay
sa pakikibakang masa, sa mga isyung tunay
pagkatha ng tulâ, pagsulat ng kwento't sanaysay

nariyan ang esensya ng abang buhay kong iwi
ang makapaglingkod sa bayan, sa masa, sa uri
itayo ang lipunang makataong minimithi
para sa kinabukasan ng bawat salinlahi

wala sa pera o ginto ang esensya ng buhay
na batid nating di naman madadala sa hukay
mabuti pang nakikibaka kahit na mapatay
buhay ko'y nariyan, ang kabuluhan niring buhay

- gregoriovbituinjr.
11.15.2021

Linggo, Nobyembre 14, 2021

Ang maging makatâ

ANG MAGING MAKATÂ

"To be a poet is more than a hobby, more than a profession - its a divine calling." ~ Maria Criselda Santos

ang maging makata'y higit pa sa isang libangan
na nawiwili ka lang gawin at nasisiyahan
ito'y higit pa sa propesyon o hanapbuhay man
pagkat ang maging makata'y tawag ng kabanalan

ito'y kaygandang sambit ni Maria Criselda Santos
sa f.b. page na Quote in the Act ay nakitang lubos
ang maging makata'y banal kahit binubusabos
tila ba ako'y banal na tinawag kahit kapos

kalakip ng kanyang sinabi'y may mga litrato
ng makatang magagaling sa historya ng mundo
naroon sina William Shakespeare at Edgar Allan Poe
pati na sina Balagtas at Emilio Jacinto

anong sarap pakinggan ng kanyang mga tinuran
makata'y nasa toreng garing o langit-langitan
subalit ako'y manunulang sanay sa putikan
at di maisip na ginagawa ko'y kabanalan

lalo't may sinasagasaan ang mga tula ko
na laban sa pagsasamantala't kapitalismo
ako man ay kasama sa aklasan ng obrero
at sumasalungâ sa lungsod na mala-impyerno

at kay Maria Criselda Santos, salamat talaga
banal kaming makatâ bagamat nakikibaka
para sa karapatan at panlipunang hustisya,
para sa uri, para sa bayan, para sa masa

- gregoriovbituinjr.
11.14.2021

Kalusugan

KALUSUGAN

napapansin kong maraming nagkasakit at kapos
na ang pandemyang ito ang sa kanila'y umulos
subalit nais kong tumulong sa mga hikahos
nais ko ring magboluntaryo sa Philippine Red Cross

lalo't dinanas kong ma-covid at nagpapagaling
kaya pagboluntaryo'y bahagi ng pagkagising
dapat may kasanayan ako, natapos na training
tulad ng first aid o contact tracing, ngunit di nursing

dapat magpagaling habang tumutulong sa iba
lalo't may diabetes at tuberculosis pala
magbasa hinggil sa kalusugan at medisina
pati halamang gamot bilang gawaing pangmasa

anumang mapag-aralan ay dapat madalumat
bilang makatâ, bilang matiyagang manunulat
marahil sa ganito'y makatulong akong sapat
at ibahagi sa masa anumang naisulat

- gregoriovbituinjr.
11.14.2021

Tabletas

TABLETAS

dapat mga gamot ay tuloy-tuloy kong inumin
mula sa reseta ng doktora'y binili namin
dalawang klaseng tableta itong dapat lulunin
may nakasulat sa kahon na mahigpit na sundin

isa'y tatlong beses kada araw, kapag kainan
ibig sabihin, agahan, tanghalian, hapunan
subalit ang isa pa'y dalawang tableta naman
medya ora bago agahan, sa buong sambuwan

nagpa-check up muna bago sa probinsya umalis
dahil nagka-covid, ilang linggo ko ring tiniis
nakitang resulta'y pulmonary tuberculosis
iyon daw ay sanhi dahil ako'y may diabetes

mula Benguet General Hospital ay nagdesisyon
na lilipat kami ng ospital sa Lungsod Quezon
may trabaho na kasi si misis malapit doon
ako'y babalik na rin sa aking trabaho roon

anang doktora'y anim na buwan daw ang gamutan
mahirap namang pabalik-balik sa lalawigan
bawat payo ng doktora'y aming gagawin naman
umaasang gumaling, gumanda ang kalusugan

- gregoriovbituinjr.
11.14.2021

Pagkatha

PAGKATHA

di pa rin ako titigil sa paggawa ng akda
kahit namroblema sa isang pesbuk kong nawala
di pa rin ako titigil sa pagkatha ng tula
wala mang mag-like sa pesbuk ng binahaging katha

kung meron mang mag-like, isa, dalawa, o tatlo man
pasasalamat ang tanging masasabi ko na lang
marahil, ayaw ng di nag-like ang kaparaanan
ko ng pagtula, o yaong paksa'y di nila ramdam

nagsimula sa pagiging dyornalistang pangkampus
naging features literary editor kahit kapos
hanggang lumabas ng kolehiyo't nakipagtuos
laban sa sistemang bulok, kakampi ang hikahos

hanggang ngayon, tuloy ang pagdalumat at pagsulat
sa landas ng putik ay patuloy sa pagmumulat
mga prinsipyo't diwang sa proletaryo nagbuhat
kasuhan man, isusulat gaano man kabigat

pagsulat ng sanaysay ang akibat kong tungkulin
pagkatha naman ng tula'y niyakap kong layunin
iyan ang daluyan ng adhika, dusa't panimdim
diyan dumadaloy ang aking liwanag at dilim

anumang paksâ sa paligid ay bibigyang buhay
isyu man ng manggagawa't dukha'y isasalaysay
kasangga ng uri, nagsisikhay at nagninilay
upang malabanan ang pagsasamantalang tunay

- gregoriovbituinjr.
11.14.2021

Pesbuk

PESBUK

di ko na mabuksan pa ang pesbuk kong pampamilya
di ko kasi na-update iyon nang magsabi siya
nalimutan nang tinawag ni misis ng "Kain na!"
nalimutan ang deadline o ibinigay na petsa

gamit ko pa naman iyon ng labingtatlong taon
laksang kasaysayan pa naman ang natipon doon
Climate Walk, Yolanda, Paris, litrato'y naroroon
kaklase, kaibigan, alaala ng kahapon

naroon din ang kapuso, kapamilya, kapatid
kayrami pa namang tulang sa masa'y inihatid
pati kaalamang ibinahagi't pinabatid
Nobyembre Trese nang pesbuk kong iyon ay mapatid

di ko lang siya mabuksan subalit di nawala
sana kahit di na mabuksan ay huwag mawala
bago pesbuk, friendster at multiply ko na'y nawala
na kayrami ko ring naipon doong mga akda

tinuturing kong mga akda'y gintong kalipunan
ng pinagdaanan, karanasan ko't kasaysayan
kung nais mo akong makilala, sa pesbuk tingnan
makatâ mang gipit, mga akda'y para sa bayan

Nobyembre Trese, alas-tres ng hapon nang mawalâ
may ibabahagi pa naman akong bagong kathâ
labingtatlong taon kong gamit, ako'y napaluhâ
Trese, alas-tres, labingtatlo, anong ugnay kayâ

kasalanan ko, di ko na-update, nakalimutan
tila di natuto sa nakaraang karanasan
nawala ang isa noong pandemya'y kasagsagan
pinadala ang code sa sim na sa lungsod naiwan

isa itong aral na talagang nakagigitla
kaklase't kamag-anak na naroon ay nawala
sana'y masaliksik pa rin ang dating nalathala
na baka kailanganin para sa bagong akda

- gregoriovbituinjr.
11.14.2021

Liwayi

LIWAY

wala akong talasalitaan nang patunayan
ngayon upang saliksikin ano bang kahulugan
talaga ng LIWAY na sagot sa palaisipan
kundi nakabatay lang sa naroong katanungan

nasa tanggapan sa Pasig ang aking diksyunaryo
sangguniang U.P. Diksiyonaryong Filipino
na di nadala sa probinsya kung nasaan ako
at malaking tulong sana sa pagsusulat dito

sa labing-apat pahalang, kakaiba ang tanong
"Hindi kinakapitan ng sakit," ano ang tugon
tingnan ang pababa't pahalang, ano kaya iyon
LIWAY ang sagot, at may salitâ palang ganoon

kung tao man iyon, aba'y sino kaya ang LIWAY
sila ba'y may agimat sa pagbubukang-liwayway
dito kaya ipinangalan si Kumander Liway
di kinakapitan ng sakit, malusog, matibay

paano maging LIWAY upang di tablan ng sakit
tulad ba ng anting sa saging, ito'y aking hirit
salamat sa palaisipan, sa tulad kong gipit
may salitang LIWAY, pag-asang hahanaping pilit

- gregoriovbituinjr.
11.14.2021

Sabado, Nobyembre 13, 2021

Mapulang hasang

MAPULANG HASANG

namumula ang hasang, kapara'y sariwang isda
na sa anupamang sagupaan ay laging handa
tila bakal ang kaliskis nilang nakahihiwa
habang sugatang makata'y tila di makakatha

dapat magpalakas, muling papulahin ang hasang
bagamat di na pwedeng maging manggang manibalang
di man maging galunggong ay pating na kung sa gulang
may karamdaman man, bumabalik ang dating tapang

di dapat laging putla ang hasang, kundi'y mapula
may sakit man ay titindig ng matikas sa masa
kumbaga'y kaya pa ring tanganan ang manibela
na malalim man ang tubig ay kayang sisirin pa

dapat pula pa rin ang hasang ng tulad kong tibak
upang patuloy na ipagtanggol ang masa't hamak
upang mapalago pa ang tinanim sa pinitak
upang makata'y di naman gumagapang sa lusak

- gregoriovbituinjr.
11.13.2021

Tahimik man

TAHIMIK MAN

di ako nananahimik kahit mukhang tahimik
dahil ramdam ng puso't diwa ko ang mga hibik
ng mga pinagsamantalahan at pinipitik,
ng mga tinotokhang, ng binabaon sa putik,
pati nalulunod sa laot ng upos at plastik

malapit na ang Dakilang Araw ni Bonifacio
at Daigdigang Araw ng Karapatang Pantao
tahimik man ay di natatahimik ang pluma ko
buong puso't kaluluwa'y titindig pa rin ako
upang magpahayag at tumula sa entablado

para sa kalikasan at hustisyang panlipunan
nais kong maglakad muli sa landas na putikan
di ako matatahimik pag ako'y wala riyan
pakiramdam ko'y sinikil ang aking karapatan
na para bang nakamtan ko na'y luksang kamatayan

tahimik lang ako, subalit di nananahimik
tahimik man ako ngunit ayokong manahimik
sige, subukan lang nilang ako'y mapatahimik
subalit aking pluma'y tiyak na di tatahimik
tanging sa kamatayan lang ako mananahimik

- gregoriovbituinjr.
11.13.2021

Bitamina D

BITAMINA D

bakit ang manok ay nag-iisang nagpapainit
nakasalampak lang sa yerong tiyak nang mainit
nais magpalakas, sa sarili'y may malasakit
di man samahan ng mga manok na makukulit

nagsa-sunbathing kahit wala sa dalampasigan
natanaw ko lang siya't agad na nilitratuhan
anumang kwento niya'y wala akong kabatiran
bakit siya nagpapainit ay tulad ko rin lang

kapara ng Mulawin na sa araw nagmumula
ang lakas upang mga katawan nila'y sumigla
tulad ko ring nagpapaaraw sa umaga pa nga
upang Bitamina D ay makamtan nating sadya

wala man tayong ugatpak tulad nilang Mulawin
pagpapainit sa araw ay magandang mithiin
pagpapalakas ng katawan ang ating layunin
upang anumang sakit ay mapaglaban natin

magpaaraw at palakasin ang buto't kalamnan
upang Bitamina D ay taglayin ng katawan
ngunit di sa tanghaling tapat, kundi umaga lang
sapat na init lang upang sakit ay maiwasan

- gregoriovbituinjr.
11.13.2021

Aliwan

ALIWAN

aliwan ko na ang pagsagot sa palaisipan
na sa libreng oras ay sadyang kinagigiliwan
pinakapahinga ko na ang nasabing aliwan
sagot lang ng sagot at matututo ka rin naman

aba'y kayrami ko na palang nabiling ganito
natapos ko ang iba't minsan binabalikan ko
ang mga salitang sinasama sa tula't kwento
sadyang kapaki-pakinabang ang libangang ito

may nakakalito rin minsan sa mga katagâ
kaya susuriin mo ang pahalang at pababâ
pag natiyak ang tamang sagot, ilagay mong sadyâ
may salitâ ngang dito lang nabatid ng makatâ

tarang maglibang, sa palaisipan ay magsagot
sa una lang naman ang noo mo'y mapapakunot
ngunit masasagutan mo't di na pakamot-kamot
at kasiyahan ang tiyak sa iyo'y idudulot

- gregoriovbituinjr.
11.13.2021

Halamang gamot

HALAMANG GAMOT

may dalawang pampletong dapat ko palang basahin
hinggil sa halamang gamot na marapat alamin
sa sakit ko'y anong magandang katas na inumin
mula sa halamang gamot, ito'y dapat aralin

magbasa muna, sa dalawang pampleto'y tumuon
una'y nabili ko noon pang nakaraang taon
ikalawang pampleto'y nabili ko lang kahapon
napadaan sa bilihan at natsambahan iyon

nakita sa check up, mayroon akong diabetes
na sanhi kaya may pulmonary tuberculosis
ano bang halamang gamot upang ito'y maalis
o kaya tinamaang baga't bituka'y luminis

kumain ng kasoy, di ang buto, kundi ang bunga
ilaga ang dahon at bulaklak ng sitsirika
ilaga ang balat ng puno't dahon ng banaba
at pakuluan din ang dahon ng Damong Maria

sa dahon at ugat naman ng kogon ay gayon din
sa T.B., bulaklak ng lagundi'y ilaga mo rin
pinakuluang ito'y parang tsaa mong inumin
ito'y isang pag-asa upang tuluyang gumaling

kaya naisip kong magsimulang magtanim bukas
kahit sa pasô ng mga itong ating panlunas
di lamang upang magamot kundi upang lumakas
taospusong pasasalamat na ito'y nawatas

- gregoriovbituinjr.
11.13.2021

Paksâ

PAKSÂ

samutsaring paksa'y napulot ko sa panaginip
o kaya ay gising na ako habang nakapikit
gising ang diwa, nagninilay habang naiidlip
kaya kung anu-ano ang naritong nalilirip

pag nakakita ka ng bangin, huwag kang tatalon
pag nalanghap ay sariwang hangin, huwag lumulon
pag nakukuha ka sa tingin, huwag mong ituon
pag nakita'y bakbakan, saan ka naglilimayon

panaginip ang naiisip habang natutulog
ngunit agad magigising pag narinig ang kulog
parang totoo ang pelikula, buti't niyugyog
kasama bilang aktor sa Titanic na lumubog

sinabi sa panaginip ang samutsaring paksâ
ibinulong ng diwata ano bang itutulâ
kaya ngayong pagkagising ay tila namamanghâ
buti't di namamanglaw kundi ngayon ay masiglâ

- gregoriovbituinjr.
11.13.2021

Biyernes, Nobyembre 12, 2021

Ako

AKO

hangga't nasa bundok, di ako ang tunay na ako
tila baga hiram lang ang tangan kong pagkatao
mapagkunwari, nakikisama sa tagarito
mapagpanggap, ibang-iba sa tangan kong prinsipyo
animo'y naghihingalo na ang tunay na ako

nais kong mabuwal sa sariling pinanggalingan
doon sa lansangan at putikan kong nilakaran
kaysa langit na kunwari'y nagbabait-baitan
mabuti pa sa impyernong masiglâ ang katawan
at nasang lipunang makatao'y matupad naman

sa tunay kong pagiging ako'y nais kong bumalik
kaysa nagkukunwari sa bundok at walang imik
sinasayang lang ang buhay na doon isiniksik
lalo't isyu ng bayan ay dinig kong hinihibik
ng obrero, pesante't dukhang dapat isatitik

ako'y makatâ ng putik, makatang maglulupâ
ako'y makatâ ng lumbay, na tula'y luha't sigwâ
ako'y makatâ ng dalitang ano't namumutlâ
at sa uring proletaryo'y makatang laging handâ
na misyong isatitik ang laksang isyu ng madlâ

- gregoriovbituinjr.
11.12.2021

Hamon ng aklat

HAMON NG AKLAT

nakabili ako sa Bookends ng dalawang aklat
isa'y hinggil sa maikling kwento ng manunulat
na may mga komentong dapat ding araling sukat
isa'y nobela ni Isaac Asimov na sikat
na nobelista ng sci-fi, buti't aking nabuklat

sa Bookends nga'y kaytagal ko nang nais makapunta
at nagkaroon lang ng pagkakataon kanina
upang diwa'y paunlarin sa bagong mababasa
at mapaunlad ang kasanayan bilang kwentista
mula sa pagtulâ, aba, ako'y magkukwento na

may aklat akong kalipunan ng maikling kwento
na nilathala na noon ng Aklatang Obrero
iyon ang unang sampung maikling kwentong akda ko
subalit di na nasundan pa ang libro kong ito
sana'y makagawa muli ng panibagong kwento

taospusong pasasalamat sa pagkakataon
upang mabili ang mahahalagang librong iyon
ang halaga'y discounted pa, aba'y salamat doon
pagsulat pa ng science fiction ay malaking hamon
tila ako'y tinawag, at agad akong tumugon

- gregoriovbituinjr.
11.12.2021

ang BookEnds ay isang bookstore sa Lungsod ng Baguio, malapit sa Burnham Park